دست‌هاي آلوده به خون و چشم‌هاي بسته

محمدحسين لطف‌الهي

عربستان سعودي تنها در 24 ساعت 81 مرد شامل 7 يمني و يك سوريه‌اي را با اتهاماتي نظير «وابستگي به گروه‌هاي تروريستي بيگانه» و «باور به عقايد ضاله» اعدام كرد و باعث شد «بزرگ‌ترين كشتار دسته‌جمعي» در تاريخ مدرن اين پادشاهي رقم بخورد. 

هرچند از زمان شيوع بيماري كوويد 19 در جهان روند اعدام‌ها در عربستان سعودي افزايشي بوده اما اجراي همزمان حكم 81 محكوم به اعدام در حالي اتفاق افتاد كه نگاهي به آمارهاي اتفاقات مشابه از اين دست در تاريخ مدرن عربستان، ثابت مي‌كند اتفاق اخير يك اتفاق ويژه بوده است؛ در سال 2021 ميلادي مجموع اعدام‌ها در اين كشور 67 مورد بود، در تمام طول سال 2020 تنها 27 نفر در عربستان اعدام شدند و حتي پس از حوادث مربوط به حمله يك گروه از شبه‌نظاميان به خانه خدا در شهر مكه كه در سال 1979 اتفاق افتاد و بدترين اتفاق در نوع خود به حساب مي‌آمد، دولت وقت عربستان سعودي به حكم دادگاه تنها 63 نفر را اعدام كرد. 
هنوز مشخص نيست دليل انتخاب روز شنبه 12 مارس از سوي عربستان سعودي براي اعدام همزمان اين تعداد زنداني با اتهامات متفاوت و غيرهمسان چه بوده اما اين تاريخ در شرايطي انتخاب شده كه توجه افكار عمومي به ماجراي جنگ روسيه و اوكراين معطوف است، ايالات متحده و ساير متحدان غربي اين كشور بيش از هميشه به منابع انرژي عربستان سعودي نياز دارند و گزارش‌هاي منتشرشده از سوي رسانه‌هاي بريتانيايي نشان مي‌دهد بوريس جانسون، نخست‌وزير انگلستان قصد دارد به زودي به رياض سفر كند.

بهانه‌اي براي كشتار مخالفان و اقليت‌ها
در گزارش خبرگزاري رسمي دولت عربستان سعودي، جزيياتي از چگونگي اجراي اين اعدام‌هاي همزمان وجود ندارد اما رسانه‌هاي سعودي تلاش كرده‌اند تا توجيهاتي براي اعدام‌هاي روز شنبه مطرح كنند. اصلي‌ترين بهانه دولت عربستان سعودي، نسبت دادن اعدام‌شدگان به گروه‌هاي تروريستي نظير القاعده و داعش بود اما چنانكه در گزارش خود رسانه‌هاي عربستاني نيز پيداست بخشي از كساني كه روز شنبه اعدام شده‌اند از حوثي‌هاي يمن بودند. به گزارش «اعتماد»، عربستان از سال 2015 ميلادي با تشكيل ائتلافي نظامي با حضور برخي ديگر از كشورهاي عربي منطقه، حمله نظامي به يمن را آغاز كرد و گروه انصارالله موسوم به حوثي‌ها از آن زمان با مقاومت در برابر تجاوز عربستان سعودي تلاش كرد مانع از تسليم شدن يمن در برابر متجاوزان سعودي شود.
نهادهاي حقوق بشري مي‌گويند كه روند دادرسي عادلانه براي بسياري از زندانيان صورت نمي‌گيرد و اتهاماتي همچون ارتكاب ترور يا ارتباط با تروريست‌ها، به ابزاري براي حذف مخالفان و معترضان تبديل شده است.
 در بيانيه منتشرشده از سوي دولت عربستان سعودي آمده است: «اين پادشاهي به برخورد قاطع و بدون ملاحظه با تروريسم و ايدئولوژي‌هاي افراطي كه تمام دنيا را تهديد مي‌كنند، ادامه خواهد داد.» به نوشته ان‌پي‌آر، همزمان با اين بيانيه، تلويزيون دولتي عربستان نيز در گزارشي اعلام كرد كه اعدام‌شدگان روز شنبه «پيروان راه شيطان بودند.»
عربستان سعودي در سال‌هاي اخير طرح اتهامات مرتبط با تروريسم به شيعيان دست به كشتار آنها مي‌زند. وب‌سايت الجزيره انگليسي در اين باره مي‌نويسد: «عربستان سعودي در سال 2019 دست‌كم 37 نفر را گردن زد كه اغلب آنها شيعه بودند و با اتهاماتي نظير تروريسم محاكمه و اعدام شدند.» آخرين نمونه از اعدام‌هاي دسته‌جمعي در عربستان هم به سال 2016 بازمي‌گشت كه 47 نفر از معترضان به رژيم سعودي شامل شيخ نمر روحاني شيعه به صورت همزمان از سوي رياض اعدام شدند.
درحالي‌كه هويت و مشخصات اعدام‌شدگان از سوي رياض علني نشده اما فعالان اجتماعي در عربستان مي‌گويند دست‌كم 36 نفر از اعدام‌شدگان روز 12 مارس، از شيعيان بودند. الميادين تعداد شيعيان را در ميان اعدام‌شدگان بيش از 36 نفر مي‌داند. به نوشته اين خبرگزاري ۴۱ نفر از اين اعدام‌شدگان از معترضان شيعه عربستاني و از اهالي مناطق الاحساء و قطيف در شرق عربستان بودند.
شيعيان كه عموما در شرق عربستان زندگي مي‌كنند با محدوديت‌هاي بسياري براي فعاليت‌هاي اجتماعي و سياسي در اين كشور مواجهند و رسانه‌هاي غربي برخورد با اين اقشار را در عربستان همانند برخورد با «شهروندان درجه دو» توصيف مي‌كنند.
دولت حوثي‌ها در يمن اعلام كرده است كه دو تن از اعدام‌شدگان يمني، از اسراي ثبت‌شده در ليست سازمان ملل بودند. «عبدالقادر المرتضي» رييس كميته ملي امور اسراي يمن توضيح داد: «نام اين دو اسير كه رژيم سعودي آنها را اعدام كرد، در فهرست مذاكراتي كه مدتي پيش به سازمان ملل ارايه شده بود، قرار داشت. اين جنايت در واقع بي‌اعتنايي به سازمان ملل است كه حامي و ناظر مذاكرات جاري با رژيم سعودي است. ما از ديروز با سازمان ملل متحد در تماس بوده‌ايم و از اين سازمان خواسته‌ايم، پاسخ دهد و موضع خود را در قبال اين جنايت شنيع اعلام كند.»

سكوت و انفعال دولت‌هاي غربي
اتفاقات روز شنبه در عربستان با واكنش گسترده فعالان حقوق بشر در سراسر دنيا روبه‌رو شد اما اغلب دولت‌هاي غربي كه تلاش مي‌كنند خود را به رعايت اصول حقوق بشري حساس نشان دهند، ترجيح دادند در برابر اين اقدام دولت عربستان سعودي سكوت پيشه كنند. علي عدوبوسي، مدير سازمان اروپايي حقوق بشر عربستان سعودي، يك گروه ناظر حقوق بشر، در اين خصوص به نيويورك‌تايمز گفت: «اين اعدام‌ها كاملا برخلاف عدالت است. در بسياري از موارد اتهامات مطرح‌شده عليه متهم حتي شامل يك قطره خون هم نبوده اما در نهايت حكم اعدام براي او صادر شده است.» به گفته او، بر اساس بررسي‌هايي كه روي پرونده متهمان از مدت‌ها پيش صورت گرفته، بسياري از آنها حتي اتهام‌هايي كه اثبات آن بتواند به صدور حكم اعدام منجر شود در پرونده خود نداشتند و در برخي موارد مشخصا اتهام آنها حضور در تظاهرات بود.
ثريا باوونز، معاون مدير يك گروه حمايتي كه اعدام‌ها در عربستان سعودي را دنبال مي‌كند، روز شنبه در بيانيه‌اي گفت: «جهان بايد تاكنون دانسته باشد كه وقتي محمد بن سلمان وعده اصلاحات مي‌دهد، خونريزي‌هاي بسيار در پي آن خواهد آمد.» او با تاكيد بر ملاحظه‌كاري كشورهاي غربي و عدم واكنش جدي آنها به مساله اعدام‌ها در عربستان سعودي تاكيد كرد كه «ما نبايد براي نشان دادن تنفرمان از ولاديمير پوتين و اقدامات او به محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي پاداش دهيم.» كشورهاي غربي از زمان آغاز جنگ اوكراين و اعمال تحريم‌هاي گسترده عليه روسيه با افزايش قابل توجه قيمت حامل‌هاي انرژي روبه‌رو شده‌اند و تداوم اين مساله در كنار كمبود منابع انرژي براي آنها مي‌تواند سرآغاز يك بحران باشد. در چنين شرايطي وب‌سايت استاندارد در بريتانيا، گزارش داده است كه بوريس جانسون نخست‌وزير اين كشور تصميم دارد به عربستان سعودي سفر كند تا در خصوص همكاري‌ها در حوزه انرژي با رهبران اين كشور گفت‌وگو كند. كشورهاي غربي پيش‌تر نيز قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد عربستاني به دستور محمد بن سلمان را ناديده گرفته بودند.
ايران نيز درحالي‌كه اشاره مستقيمي به اين اقدام عربستان سعودي نداشت اما «به صورت يك‌طرفه» گفت‌وگوها با عربستان سعودي را موقتا تعليق كرد. براساس خبري كه اولين‌بار در نور نيوز رسانه نزديك به شوراي عالي امنيت ملي ايران منتشر شد، در‌حالي‌كه «فواد حسين» وزير خارجه عراق در حاشيه كنفرانس آنتاليا اعلام كرده بود كه دور پنجم گفت‌وگوهاي ايران و عربستان سعودي روز چهارشنبه در بغداد برگزار خواهد شد، ايران به صورت يك‌طرفه اين گفت‌وگوها را موقتا تعليق كرده است. «فيصل بن فرحان» وزير امور خارجه عربستان سعودي نيز چند روز پيش از احتمال برگزاري دور پنجم مذاكرات با جمهوري اسلامي ايران خبر داده بود. اگرچه ايران تاكنون زمان مشخصي را براي پيگيري گفت‌وگوها با عربستان سعودي اعلام نكرده است، اما خبرهاي غيررسمي حاكي از اين بود كه براي برگزاري دور پنجم گفت‌وگوها ميان ايران و عربستان سعودي در روز چهارشنبه هفته جاري توافق شده است.